మేఘదూతమ్ (మేఘసన్దేశః)

శ్లోకః యత్ర స్త్రీణాం ప్రియతమభుజోచ్ఛ్వాసితాలిఙ్గితానామ్ అఙ్గగ్లానిం సురతజనితాం తన్తుజాలావలమ్బాః । త్వత్సంరోధాపగమవిశదశ్చన్ద్రపాదైర్నిశీథే వ్యాలుమ్పన్తి స్ఫుటజలలవస్యన్దినశ్చన్ద్రకాన్తాః ॥ 2.09 ॥ పదవిభాగః యత్ర స్త్రీణాం ప్రియతమ - భుజ - ఉచ్ఛ్వాసిత - ఆలిఙ్గితానామ్ అఙ్గ - గ్లానిం సురత - జనితాం తన్తు - జాల - అవలమ్బాః । త్వత్ సంరోధ - అపగమ - విశదః - చన్ద్ర - పాదైః నిశీథే వ్యాలుమ్పన్తి స్ఫుట - జల - లవ - స్యన్దినః చన్ద్రకాన్తాః ॥ అన్వయః యత్ర నిశీథే త్వత్ సంరోధాపగమవిశదశ్చన్ద్రపాదైః స్ఫుటజలలవస్యన్దినః తన్తుజాలావలమ్బాః చన్ద్రకాన్తాః ప్రియతమభుజోచ్ఛ్వాసితాలిఙ్గితానామ్ స్త్రీణాం సురతజనితాం అఙ్గగ్లానిం వ్యాలుమ్పన్తి ॥ 2.09 ॥ ప్రతిపదార్థః యత్ర = ఎక్కడ నిశీథే = రాత్రి సమయములో త్వత్ = నీయొక్క సంరోధాపగమవిశదశ్చన్ద్రపాదైః = అడడ్డు తొలగిన తతెల్లని చంద్రుని పాదములతో ( కిరణములతో ) స్ఫుటజలలవస్యన్దినః = నిర్మలములైన నీటి చుక్కలను స్ర్విస్తున్నవి తన్తుజాలావలమ్బాః = దారముల నుంచి వేలాడుతున్నవి చన్ద్రకాన్తాః = అయిన చంద్రకాంతమణులు ప్రియతమభుజోచ్ఛ్వాసితాలిఙ్గితానామ్ స